ناباروری ثانویه به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک زوج بعد از داشتن توانایی باروری برای مدتی،دیگر قادر به باروری نمی‌باشند.

با داشتن ناباروری ثانویه، زوج ممکن است قبلاً توانسته باشند کودکانی داشته باشند، اما به دلایلی به ناباروری دچار شده اند.

ناباروری ثانویه می‌تواند از نظر علتی و مؤثر بر روی بدن زن یا مرد متفاوت باشد. در زنان، علل ناباروری ثانویه می‌توانند شامل مسائل مربوط به سلامت تناسلی، مشکلات هورمونی، عفونت‌های تناسلی، عوامل محیطی، عوامل روانشناختی و مشکلات سلامتی عمومی باشند.

بعضی از مشکلات سلامت تناسلی زنان که ممکن است به ناباروری ثانویه منجر شوند عبارتند از:

1. عوامل تولید کننده عقیمی: مانند عفونت‌های تناسلی مانند کلامیدیا، گونوره، کلامیدیا، آلودگی به ویروس HPV و آمیبا، تأثیرات ضدعروقی بر روی تخمدان‌ها و لوله‌های رحم، و آسیب به اعضا تناسلی ناشی از عمل جراحی، ترمیم‌های لازم یا آبسه‌های داخلی.

2. مشکلات هورمونی: اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS)، عدم تعادل هورمون‌های تیروئید، نقص افزایش دهنده‌های هورمونی و همچنین اختلالات مرتبط با تنظیم هورمونی دیگر.

3. مشکلات لوله ها و رحم: انسداد لوله‌های تخمدان، آسیب به رحم و لوله‌ها ناشی از عفونت‌ها، عفونت‌های عمل جراحی قبلی، عوارض عمل جراحی زیستی و تومورهای رحمی.. همچنین زخم ایجادشده طی عمل سزارین قبلی نیز موجب بروز چسبندگی رحم و اختلال در ناباروری ثانویه می‌شود

4. عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند عوامل رادیواکتیو، مواد شیمیایی مضر، تماس با مواد سمی، تأثیرات مواد شیمیایی بر روی تخمدان‌ها.

5.عوامل روانشناختی: استرس، اضطراب، افسردگی و مشکلات روانی دیگر می‌توانند تأثیر منفی بر روی باروری ثانویه داشته باشند.

در مردان، علل ناباروری ثانویه ممکن است شامل مشکلات تولید و کیفیت اسپرم، عفونت‌های تناسلی، مشکلات هورمونی، مشکلات جنسی و مشکلات سلامتی عمومی باشد.

به عنوان مثال، علل مردانه شامل موارد زیر می‌شوند:

1. مشکلات تولید اسپرم: کاهش تعداد اسپرم، کاهش حرکت اسپرم، شکل غیرطبیعی اسپرم و مشکلات دیگر مرتبط با تولید و کیفیت اسپرم.

2. عوامل تولید کننده عقیمی: عفونتهای تناسلی، مشکلات عفونی مانند التهاب پروستات، عفونت ادراری و عفونت های انتقالی جنسی (مانند چلامیدیا و گونوره)، آسیب های ناشی از عمل جراحی در ناحیه تناسلی و استفاده از مواد مخدر.

3. مشکلات هورمونی: اختلالات هورمونی مانند کاهش سطح تستوسترون، اختلالات در تنظیم هورمون های مرتبط با تولید اسپرم و هورمون های تیروئید.

4. مشکلات جنسی: مشکلات ناتوانی جنسی مانند اختلالات ارتباط جنسی، ناتوانی در دستیابی به انتصاب کامل (انتصاب ضعیف) و اختلالات انزالی ممکن است به ناباروری ثانویه منجر شوند.

5. مشکلات سلامتی عمومی: برخی از بیماری ها و مشکلات سلامتی عمومی مانند دیابت، بیماری های قلبی، بیماری های کلیوی، بیماری های ایمنی و عوامل محیطی ممکن است بر روی باروری مردان تأثیر بگذارند.

گزینه های درمانی برای ناباروری ثانویه چیست؟

صرف نظر از اینکه ناباروری اولیه یا ثانویه است، درمان ها مشابه هستند و شامل موارد زیر است:
داروها، از جمله کلومیفن و لتروزول، برای تحریک تخمک گذاری در افرادی که به طور منظم تخمک گذاری نمی کنند.
لقاح داخل رحمی (IUI)، که شامل تزریق اسپرم در داخل رحم برای افزایش شانس لقاح است. 
لقاح آزمایشگاهی (IVF)، فرآیند پیچیده ای است که شامل بازیابی تخمک ها از تخمدان ها و ترکیب دستی آنها با اسپرم در آزمایشگاه برای لقاح است.
جراحی برای ترمیم عوارض مربوط به رحم مانند برداشتن بافت اسکار، پولیپ و فیبروم.
جراحی برای ترمیم واریکوسل بیضه. این قابل اصلاح ترین علت ناباروری مردان از طریق جراحی است.