از جمله متداولترین داروهای درمان ناباروری، داروهای تحریککنندۀ تخمدان جهت تخمکگذاری است. مصرف این داروها منجر به آزاد شدن تعداد تخمک بالغ بالاتری در یک زمان می گردد. از این داروها معمولاً در کنار روشهای کمکباروری مثل لقاح خارج از رحم یا IVF و روش تلقیح داخل رحمی اسپرم یا IUI برای افزایش شانس بارداری استفاده میشود. برخی از انواع این داروها در زیر آمده است:
قرصهای کلومیفن سیترات (کلومید، سروفن)
تحریک تخمک گذاری با کلومیفن، شایع ترین درمان به کار برده شده در ناباروری است. كلوميفن براي تحريك تخمك گذاري درمواردی که اختلال تخمک گذاری وجود دارد به تنهایی و یا به صورت تركيبي با هورمونهای محرك فوليكول ، و گاهی همراه با تلقيح اسپرم به داخل رحم ( IUI ) تجويز مي گردد . این دارو باعث انتشار هورمونهایی مانند: تحریککننده فولیکول (FSH) ، آزادکنندۀ گنادوتروپین (GNRH) ، و هورمون جسم زرد (IH ) میشود. این هورمونها باعث تحریک تخمدان برای آماده کردن تخمک خواهد شد.
آنتاگون و ستروتاید
یک داروی تزریقی است که برای مهار تخمکگذاری زودرس در زنانی که تحت درمانهای باروری هستند، مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع زمانی که قرار است بارداری از طریق IVF صورت گیرد، عدم تخمک گذاری بسیار مهم است. این داروها که در رقابت با هورمون آزادکننده گنادوتروپین قرار دارند، به کنترل آزاد سازی هورمون محرک فولیکول و LH کمک می کنند.
هورمون آزادکنندۀ گنادوتروپین یا GNRH
این دارو معمولاً به صورت تزریقی تجویز میشود و حاوی هورمون FSHو LH است که باعث تحریک آزادسازی هورمون FSH وLH از غدۀ هیپوفیز میشود.
مهار کننده آروماتاز
در درمان ناباروری، استفاده از مهار کننده آروماتاز موجب مهار میزان ترشح استروژن سیستمیک در نتیجه بالا رفتن میزان هورمون گنادوتروپین ها می شود. پس می توان گفت این مهار کننده منجر به رشد بیشتر فولیکول ها می شود.
متفورمین (گلوکوفاژ)
پزشکان معمولاً از این دارو برای زنانی استفاده میکنند که نسبت به انسولین مقاوم بوده و/یا مبتلا به سندروم تخمدان پلیکیستیک هستند. این دارو باعث کاهش سطح هورمونهای مردانه در زنان مبتلا به این مشکلات میشود و احتمال تخمکگذاری را افزایش میدهد.
بروموکریپتین
این دارو برای زنانی به کار میرود که به دلیل سطوح بالای پرولاکتین دچار مشکل تخمکگذاری هستند. پرولاکتین هورمونی است که باعث تولید شیر میشود.
پروژسترون
ممکن است پزشک برای جلوگیری از سقط جنین، چند روز بعد از عمل انتقال جنین به رحم در درمان IVF ، پروژسترون را به صورت تزریق یا شیاف داخل واژن تجویز کند. این هورمون باعث رشد کافی دیوارۀ رحم برای لانهگزینی جنین میشود.
اویترل
این دارو به صورت تزریقی تجویز می گردد و به عنوان فراورده کوریونیک نوترکیب انسانی در جهت ایجاد تخمک گذاری و تسهیل فرایند بارداری مورد استفاده قرار می گیرد.
سوپرفکت
در اواخر سیکل قاعدگی، یعنی قبل از تحریک تخمدان ها، از داروی سوپرفکت استفاده می شود. این دارو آزاد کننده گنادوتروپین است. استفاده از این دارو منجر به غیر فعال شدن سیستم تولید مثل می شود در نتیجه بدن نسبت به داروهای تولید مثل پاسخ بهتری می دهد. استفاده از این دارو به صورت تزریق جلدی است.
دکاپپتیل – دیفرلین
برای درمان ناباروری از داروی تزریقی دیگری به نام دکاپپتیل – دیفرلین استفاده می شود. این دارو روند فعالیت تخمک گذاری تخمدان ها را متوقف می کند. بنابراین لازم است به صورت ماهانه تزریق آن صورت گیرد تا چرخه قاعدگی بانوان متوقف شود.
لتروزول
یکی از قرص های متداول برای تحریک تخمک گذاری، لتروزول است . مصرف این دارو موجب می شود که اثر استروژن بر اندومتر به صورت آگونیستی باشد. یعنی با کاهش اثرات منفی استروژن به لقای تخمک ها کمک می کند. همچنین این دارو افزایش ضخامت اندومتر را نیز به وجود می آورد. افزایش ضخامت اندومتر منجر به تقویت لانه گزینی جنین و افزایش شانس باروری می شود.
سیکلوژست
یکی از هورمون های مهم و موثر بر بارداری، هورمون پروژسترون است. این هورمون نقش مهمی را در سیکل عادت ماهانه و مراحل اولیه حاملگی ایفا می کند. در نتیجه کنترل میزان تولید و ترشح پروژسترون می تواند بر چرخه بارداری اثر گذار باشد. این دارو به صورت شیاف در دسترس عموم قرار گرفته است. عملکرد این دارو به این شکل است که دارو با اتصال به گیرنده های خود در نزدیکی هسته سلول، میزان تولید پروتئین را افزایش می دهد. همچنین از بلوغ فولیکول ها و تخمک گذاری با آزاد کردن گنادوتروپین جلوگیری می کند. در واقع این دارو در روند ترشحات آندومتر تغییراتی ایجاد می کند که در اثر آن بارداری رخ نمی دهد.
استروژن (استرادیول والرات، استروژن کونژوگه)
زمانی که برای درمان ناباروری از انتقال رویان منجمد شده و یا تخمک اهدایی استفاده می شود، استفاده از استروژن بسیار مهم و ضروری است. شیوه اثرگذاری این دارو به این شکل است که استرادیول به گیرنده استروژنی در سیتوپلاسم متصل می شود و بر میزان تولید RNA و پروتئین های مختلف بافت ها اثر می گذارد. همچنین بر میزان آزاد شدن GNRH هیپوتالاموس نیز اثرگذار است. این اثرگذاری منجر به افزایش ترشح FSH و LH از غده هیپوفیز می شود.
آگونیست ها دوپامین
یکی از هورمون های مهم و حیاتی دیگری که می تواند منجر به ناباروری شود، پرولاکتین است. در درمان ناباروری گاهی نیاز به استفاده از آگونیست های دوپامین است. این دارو به درمان عدم تخمک گذاری در اثر بیماری هیپو پرولاکتینی کمک می کند.
ویتامین D3
اثر ویتامین دی بر درمان ناباروری غیر قابل انکار است. ویتامین دی کیفیت تخمک ها را افزایش می دهد همچنین مصرف آن به القا جنین در رحم نیز کمک می کند. در واقع می توان گفت کمبود ویتامین دی در بدن زنان می تواند بر شانس بارداری آنها اثر منفی داشته باشد زیرا ویتامین دی بر متعادل کردن هورمون های جنسی زنان موثر است. همچنین می تواند بر کیفیت اسپرم مردان نیز موثر باشد. علاوه بر موارد ذکر شده استفاده از ویتامین دی به تنظیم دوره های عادت ماهانه و تنظیم هورمون های جنسی استروژن و پروژسترون نیز کمک می کند.