هورمون بارداری و یا هورمون HCG که به آن هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) نیز گفته می شود به واسطه سینسیتیو تروفوبلاست جفت تولید می شود ، این هورمون بلافاصله پس از تولید در سرم خون مادر قابل تشخیص است ، به طور کلی می توان گفت این هورمون تخمک بارور شده را پس از لانه گزینی در رحم تغذیه می‌کند. همچنین از جمله وظایف هورمون HCG ، حفظ عملکرد جشم زرد تخمدان است . در زمان باردار طبیعی مقدار این هورمون به سرعت زیاد شده و هر 72 ساعت تقریبا 2 برابر می شود. این سطح از هورمون در 8 هفته اول بارداری به اوج خود می رسد و سپس در ادامه بارداری کاهش می یابد و ثابت می ماند. افت ناگهانی میزان این هورمون قبل از هفته 8 تا 10 لانه گزینی را می توان به‌عنوان شاخص سقط جنین در نظر گرفت.
طبق مطالعات صورت گرفته ، هورمون HCG خون جنین در تكامل آدرنال و گونادهای جنین در سه ماهه دوم بارداری اهمیت بالایی دارد. این هورمون منجر به بقای جسم زرد جهت ادامه تولید پروژسترون می شود. میزان HCG در سه ماهه دوم بارداری نقش بسیار مهمی در تشخیص سندرم داون دارد.
هورمون HCG در واحد بین المللی، میلیون هورمون HCG در هر میلی لیتر خون (mIU /ml) اندازه گیری می شود.
سطح HCG کمتر از mIU /mL 5 نشان دهنده بارداری منفی و سطح بالاتر از mIU /ml 25 بارداری مثبت در نظر گرفته می شود.
دو نوع رایج آزمایشHCG وجود دارد: آزمایش کیفی HCG ، که فقط وجود یا عدم وجود هورمون را تشخیص می دهد و به تست بتا معروف است و دیگری آزمایش کمی یا تیتر بتا که مقدار HCG موجود در خون را اندازه گیری می کند.
هدف از تزریق این هورمون ، ایجاد چندین تخمک بالغ است که حداقل یک سلول تخمک، منجر به نتیجه موفقیت آمیز بارداری شود. در واقع تجویز داروهای باروری باید در زمان دقیق انجام شود و دوز این داروها کاملا به شرایط بیمار وابسته است.
باید توجه داشت که بدن در هنگام وقوع باروری به میزان کافی هورمون HCG تولید می کند ، این در حالی است که تزریق دوزهای بیشتری از این هورمون با هدف القای تخمک گذاری و تخمک کشی در مراحل IVF صورت می گیرد. در مراحل باروری ، عروق خونی تخمدان ها نسبت به افزایش میزان هورمون HCG در بدن واکنش نشان داده و منجر به نفوذپذیری بالاتری می گردد و نتیجه آن نشت مایعات می باشد که منجر به بزگ شدن و تورم تخمدان ها می گردد و عمل تخمک کشی راحت تر صورت می گیرد. لازم به ذکر است که گاهی مایعات نشت شده به شکم انتقال می یابد و منجر به آب اوردن شکم و ایجاد سندرم OHSS (Ovarian hyperstimulation syndrome ) یا به عبارتی سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ، بعد از عمل پانکچر می گردد.
همچنین در صورت بارداری طی درمان ناباروری با استفاده از تزریق HCG ، وضعیت سندرم OHSS وخیم تر می شود ، این به این دلیل است که در زمان باروری، بدن به خودی خود هورمون HCG را ترشح می کند و اگر بیمار در پروسه درمان ناباروری باشد نیز این هورمون به بدن بیمار تزریق می شود ، بنابراین حجم زیادی از این هورمون در بدن وجود خواهد داشت ، لذا منجر به ایجاد وضعیت سندرم OHSS حاد می گردد. لذا استفاده از روش های تحریک تخمدان باید در بیمارانی انجام گیرد که دچار ناهنجاری تخمک گذاری هستند.
از جمله علائم سندرم OHSS خفیف تا متوسط می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- افزایش بیش از 3 کیلوگرم وزن بدن
- افزایش سایز کمر
- ایجاد نفخ شکم
- درد خفیف تا متوسط ناحیه شکم
- تهوع و استفراغ و اسهال
- ایجاد حالت فروافتادگی در ناحیه تخمدان‌ها
همچنین علائم سندرم OHSS شدید شامل موارد ذیل می باشد :
- افزایش وزن بدن تا حد 15 تا 20 کیلوگرم در طول 5 الی 10 روز
- افزایش اندازه دور شکم و سفت شدن شکم
- آب‌آوردگی شکم
- درد شدید ناحیه شکم
- درد لگن
- حالت تهوع و استفراغ شدید و مداوم
- بروز تنگی نفس، سرفه و احساس درد در قفسه سینه
- افزایش غلظت خون
- کاهش میزان ادرار
- شکل‌گیری لخته‌های خون در پا
- مشاهده ورم در بالای مچ پا
- خشک شدن پوست و مو
