ناهنجاری ‌های رحمی می توانند از علل ناباروری، سقط جنین، تولد نوزاد نارس و یا زایمان زودرس باشند.

دلایل وجود ناهنجاری های رحمی می تواند عوامل مختلفی از مادرزادی تا وجود بیماری داشته باشد. رحم یک عضو موجود در سیستم تولید مثل زنان است و نقش اساسی در باروری و بارداری دارد. شکل و ساختار رحم می‌تواند تأثیر زیادی بر قابلیت باروری زن داشته باشد. در زیر، برخی از  ناهنجاری های رحمی که ممکن است باعث ناباروری شود، آورده شده است:

• انحراف رحم: انحراف رحم به معنای تغییر موقعیت طبیعی رحم است. ممکن است رحم به سمت جلو، عقب، چپ یا راست انحراف کند. این وضعیت می‌تواند باعث مشکل در نفوذ و حرکت اسپرم به سمت تخمک شود و در نتیجه، باروری را تحت تأثیر قرار دهد.

•  فیبروم رحم: فیبروم‌ها یا تومورهای خوش‌خیم رحمی، توده‌های بافتی است که در دیواره رحم شکل می‌گیرند. حجم، تعداد و موقعیت فیبروم‌ها می‌تواند اثرات مختلفی بر باروری داشته باشد. در صورتی که فیبروم‌ها در نزدیکی لوله‌های تخمدان و گرده‌دهنده‌ها قرار داشته باشند، ممکن است مسیر تخمک و اسپرم را مسدود کرده و باروری را تحت تأثیر قرار دهند.

•  ترشحات رحم نامناسب: ترشحات رحم نقش مهمی در فرآیند باروری دارند. ترشحات نرمال رحم به تخمک کمک می‌کنند تا به راحتی از لوله‌های تخمدان عبور کرده و با اسپرم برخورد کند. اما ترشحات غیرنرمال می‌توانند تاثیرات منفی بر روی باروری داشته باشند، بطور مثال، ترشحات زیاد، چسبناک یا باکتریایی.

• تشکیل آدنومیوزیس: آدنومیوزیس به شکل عروقی در دیوار رحم اطلاق می‌شود.آدنومیوزیس حالتی است که در آن سلول‌ها به جای رشد در داخل رحم، به سمت ماهیچه‌های رحم رشد می‌کنند.این وضعیت ممکن است منجر به تنگی در دیوار رحم شود و در نتیجه، باروری را تحت تأثیر قرار دهد.

• پولیپ رحم: پولیپ‌های رحمی روی دیواره رحم شکل می‌گیرند و ممکن است باعث تنگی لوله‌های تخمدانی شوند و باروری را مختل کنند.

• رحم سپتوم دار یا دیواره‌دار: رحم سپتوم دار به معنای وجود یک پرده یا جداکننده در داخل رحم است که آن را به دو قسمت جدا می‌کند. این پرده می‌تواند از جنس بافت بینی یا عضلانی باشد و ممکن است در  شکل جنین‌ و باروری تأثیرگذار باشد. رحم سپتوم  دار می‌تواند باعث اختلال در عبور تخمک از یک سمت به سمت دیگر و تغییر مسیر اسپرم شود، که این موضوع می‌تواند به مشکلات ناباروری منجر شود. درمان رحم سپتوم دار ممکن است شامل جراحی برداشتن سپتوم باشد.

• رحم تک شاخ: رحم تک شاخ به معنای وجود یک لوله رحمی به جای دو لوله است. این وضعیت نادر است و معمولاً ناشی از تشکیل نادر یا عدم تمام شدن لوله‌های رحمی در طی توسعه جنین است. رحم تک شاخ می‌تواند منجر به عدم قدرت باروری شود، زیرا لوله رحمی یکی از مسیرهای عبور تخمک و اسپرم است. در برخی موارد، امکان تحقق باروری با استفاده از فرایندهای تلقیح مصنوعی مانند  (IVF) وجود دارد.

• رحم دوشاخ یا قلبی شکل: در رحم دوشاخ، رحم به دو بخش جداگانه تقسیم می‌شود. این وضعیت نادر است و ممکن است به مشکلات ناباروری منجر شود، زیرا راه عبور تخمک و اسپرم از هر دو لوله رحمی به طور مستقل است. در برخی موارد، درمان جراحی با هدف ایجاد یک رحم نرمال انجام می‌شود.رحم دوشاخ رحمی است که قسمت فوقانی رحم کاملاً به دو قسمت مجزا تقسیم شده است و هر لوله رحمی به همراه حفره رحمی سمت خود به صورت یک شاخ در دو طرف فوقانی رحم قرار گرفته است اما در قسمت تحتانی رحم و دهانه رحم تغییری وجود نداشته و یک دهانه رحم طبیعی وجود دارد

•  رحم کمانی یا رحم قوسی: در رحم کمانی، رحم به صورت کمان شکل منحنی می‌شود. این شکل غیرمعمول می‌تواند به تغییر در مسیر تخمک و اسپرم منجر شود و باعث مشکلات ناباروری شود. در برخی موارد، رحم کمانی ممکن است با درد شدید همراه باشد و نیاز به درمان جراحی داشته باشد.

• رحم کاملاً دوتایی: رحم کاملاً دوتایی به معنای وجود دو رحم جداگانه است، هر کدام دارای یک لوله رحمی هستند. این وضعیت نادر است و ممکن است به مشکلات ناباروری منجر شود، زیرا هر رحم به صورت مستقل عمل می‌کند و ارتباط بین آنها برقرار نیست. دربرخی موارد، درمان جراحی با هدف ایجاد یک رحم نرمال انجام می‌شود.

تشخیص ناهنجاری ‌های رحمی

هیستروسکوپی، هیستروسالپنگوگرافی، سونوهیستروگرام، سونوگرافی واژینال، لاپاراسکوپی، MRI و معاینه لگنی از جمله روش‌هایی هستند که برای تشخیص ناهنجاری‌ های رحمی از آن‌ها استفاده می‌شود.

– هیستروسکوپی : روشی است که در آن پزشک با وسیله ‌ای از طریق واژن وارد رحم شده و درون آن را مشاهده می کند و از این روش می توان برای تشخیص و درمان ناهنجاری های رحمی استفاده کرد.

– هیستروسالپنگوگرافی : همان عکس رنگی رحم می‌باشد که طی آن با استفاده از اشعه ایکس میتوان رحم و لوله های فالوپ را مشاهده کرد، به این صورت که ماده حاجب از طریق رحم به لوله ‌های فالوپ وارد می‌شود. هنگام عبور ماده حاجب، تصاویری گرفته می‌شود که به تشخیص نوع ناهنجاری رحم کمک می کند.

– سونوهیستروگرام : روشی است که در آن سونوگرافی به همراه تزریق مایع نرمال سالین به داخل رحم انجام می شود. این روش نسبت به سونوگرافی و هیستروسالپنگوگرام، اطلاعات بیشتری از ناهنجاری‌ های رحمی در اختیار پزشک می‌گذارد.

– سونوگرافی واژینال : پزشک از طریق واژن سونوگرافی را انجام می دهد و امکان تشخیص ناهنجاری فراهم می گردد.

– لاپاراسکوپی : روشی است که توسط ایجاد یک تا سه برش کوچک روی شکم، امکان مشاهده و بررسی داخل حفره شکمی برای پزشک فراهم می گردد. از لاپاراسکوپی گاهی به منظور مشاهده قله رحمی و افتراق رحم دوشاخ از رحم سپتوم دار از آن استفاده می شود.

درمان ناهنجاری های رحمی

بسیاری از زنانی که دارای ناهنجاری های رحمی می باشند، اغلب نیازی به درمان ندارند اما اگر این ناهنجاری ها باعث ایجاد عوارضی مانند درد، سقط جنین های مکرر و یا ناباروری شده باشند، ممکن است پزشک عمل جراحی را پیشنهاد نماید. نوع درمان بستگی به نوع ناهنجاری دارد، به عنوان مثال در رحم های سپتوم دار (دیواره دار)، لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی بهترین روش های درمانی محسوب می شوند و امکان برداشتن سپتوم توسط هیستروسکوپی وجود دارد.

بیمارانی که سپتوم رحم آنها توسط هیستروسکوپی برداشته می شود، پیامد بارداری خوبی خواهند داشت. در رحم های تک شاخ و دوشاخ معمولا درمان خاصی توصیه نمی شود مگر در برخی از انواع خاص آن ها که لازم است جراحی کورنوپلاستی (جراحی شاخ رحمی) انجام گردد.